2014 Spor

Dünya genelinde milyonlarca insanı peşinden sürükleyen basketbol sporunun tarihi 1890’lı yıllardaki icadından da öncesine dayanmaktadır. Kristof Colomb, Amerika’yı keşfetmeden önce Güney Amerika yerlilerinden “Mayas” kabilesi arasında basketbola çok benzeyen “Tlahiotenie” adında bir oyun oynandığı ve bu oyunun Mayas kabilesinin milli oyunu olduğu belirtilmiştir. Mayas kabilesi ile ilgili günümüze gelen kalıntılardan elde edilen bilgilere göre bu oyun basketbol sporundan biraz daha farklı bir tarzda ve daha çok fiziki güce dayalı oynanmaktadır. Bugünkü basketbol oyun alanının en az 5 kat büyüklüğündeki bir sahada mermerden yapılmış duvarlar üzerine yerden yaklaşık 4 metre yükseklikte ve yere paralel değil de dik olarak sabitlenmiş ve yarım metre çapındaki çemberlerle oynanan Tlahiotenie oyunu bugünkü basketbol sporundan daha zor şartlarda oynanıyordu.

Mayas kabilesinin Tlahiotenie oyunundan esinlediği düşünülen Dr. James NAISMITH, Amerika Birleşik DevletlerininMassachusetts eyaletinde Springfield Genç Erkekler Hristiyan Birliği (YMCA) Eğitim Okulunda beden eğitimi öğretmenliği yaparken uzun yıllardır hayalinde yaşattığı bu sportif oyunu 1891 yılında son şeklini vermiştir ve basketbol sporunun babası olarak kabul edilmektedir. Basketbolun anavatanı Amerika olarak kabul edilse de basketbolun mucidi olarak kabul edilen Dr. James NAISMITH aslen bir Kanadalıdır.

Atlet ve beyzbolculara kış antrenmanı yaptırmak için geliştirilen bu oyundaki amaç, topun tahtadan yapılmış olan sepetlere sokulmasıdır. Oyunun asıl hedefini duvarlara asılı sepetler oluşturduğundan Dr. NAISMITH tarafından bu oyuna “Sepet Topu’’ anlamına gelen “Basketbol’’ adı verilmiştir. Fakat günümüz basketbol sporundan biraz daha farklı kurallara sahiptir. 1892 yılından 1937 yılına kadar değişmeyen 13 basketbol oyun kuralı bulunmaktadır. Bu kuralların bazıları şunlardı;

·        Top herhangi bir yere bir veya iki el ile atılabilir,

·        Top yumruk kullanılarak yerde sektirilemez,

·        Oyuncu top ile koşamaz ve topu yakaladığı noktada atmak zorundadır. Koşarken topu yakalarsa, top ile birlikte hareketine devam edebilir,

·        Yedi kişilik takımlar arasında oynanır. Takımlar en az 5, en fazla 9 kişi olabilir,

·        Oyun sırasında yapılan sayılar 3, serbest atışlar 2 sayı değerindedir,

·        Oyun 20 dakikalık 3 devreden oluşur.

Basketbol, kısa sürede Springfield Genç Erkekler Hristiyan Birliği (YMCA) Eğitim Okulunu aşarak Amerika’nın dört bir yanına yayılmış ve iki sene içinde Amerika’daki okulların başlıca spor dalları arasına girmiştir. Ayrıca lise ve üniversitelerdeki gençler tarafından oldukça yoğun ilgi gören basketbol semtlerdeki jimnastik salonlarına kadar girerek taraftar kitlesini daha da artırmıştır. Gençlerde bu spora karşı uyanan istek ve heyecan kulüpleri basketbol şubeleri açmaya ve takım kurmaya zorlamış ve böylece basketbol sporu Amerika’nın en popüler ulusal oyunu haline gelmiştir. Basketbol sporundaki en önemli adım 1897 yılında atılmış ve ABD’de erkekler arasındaki ilk milli şampiyona düzenlenmiştir. 1900 yılında ise bayanlar arasında ilk ulusal basketbol şampiyonası yapılmıştır. Böylece bu sporun kıtada daha da yaygınlaşmasını sağlamıştır.

1893 yılından sonra basketbol sporunun Avrupa kıtasında da oynandığı bilinmektedir. Avrupa’da ilk olarak 1893 yılında Paris’in Trevise sokağındaki bir jimnastik salonunda basketbol oynanmış ama o tarihlerde basketbol Avrupa’da fazla ilgi görmemiştir. Sonraki dönemlerde basketbolun Avrupa’ya tam olarak yerleşmesinde Birinci Dünya Savaşı için gelen Amerikalı askerlerin büyük etkisi olmuştur ve hızla gelişme gösteren basketbol sporu bu sayede Avrupa’da da gözde sporlar arasında yerini almıştır.

Amerikalılar tarafından ulusal spor olarak benimsenen basketbol, 1904 St. Louis Olimpiyat oyunlarında kulüp takımları arasında maçlar düzenlenerek olimpiyat oyunlarına katılan tüm ülkelere tanıtılmıştır. Bu olimpiyat oyunlarından sonra ise 1905 yılında dünyanın en büyük salonlarından biri olan New York’taki Madison Square Garden kapılarını basketbola açmıştır.

1904 yılında Amerika’da yapılan Olimpiyat oyunlarına uzaklık nedeniyle çok fazla ülke katılmasa da basketbolun şöhreti Uzak Doğuya kadar yayılmış ve 1913 yılından itibaren Uzak Doğuda basketbol karşılaşmaları yapılmaya başlanmıştır. İlk düzenlenen basketbol turnuvasında Filipin birinci olurken, Çin ise ikinciliği almıştır.

Basketbol sporu Fransa, İngiltere, Avustralya, Çin ve Hindistan olmak üzere tüm dünya ülkelerine hızlı bir şekilde yayılmış ve özellikle büyük kentlerdeki geniş spor alanlarında yapılan üniversiteler arası karşılaşmalar basketbolun seyirlik spor olarak yayılmasında önemli katkılar sağlamıştır.

1919 yılında Paris’te İngiltere, Almanya, Fransa, İtalya ve Amerikalı askerlerin katılımıyla ilk kez uluslararası bir basketbol turnuva düzenlenmiş ve düzenlenen bu turnuvayı Amerika kazanmıştır. Ayrıca 1922 yılında yine Fransa’da ilk uluslararası bayan basketbol turnuvası düzenlenmiştir.

Çok kısa zamanda bütün dünyaya büyük bir hızla yayılan basketbolu Uluslararası Amatör Basketbol Federasyonu (FİBA) yönetmektedir. Uluslar arası karşılaşmaları yönetmek için 20 Haziran 1932 yılında İsviçre’nin Cenevre şehrinde Arjantin, Portekiz, İtalya, İsviçre, Yunanistan, Romanya, Çekoslovakya ve Letonya federasyonlarının iş birliğiyle FİBA kurulmuştur ve ilk başkanlığına ise İsviçreli Leon BOUFFARD getirilmiştir.

Basketbol sporu daha önceleri Amerikalılar tarafından 1904 St Louis Olimpiyatlarında gayri resmi olarak olimpiyatlara konulmuştur. Fakat basketbol sporu ilk defa olimpiyatlara resmi olarak 1936 Berlin Olimpiyat Oyunları ile girmiştir.FIBA’nın kuruluşunun ardından ilk Avrupa Şampiyonası 1935 yılında Cenevre’de düzenlenmiş ve birinciliği Letonya, ikinciliği İspanya, üçüncülüğü ise Çekoslovakya kazanmıştır. İlk Dünya Şampiyonası ise 1950 yılında Arjantin’in Buenos Aires kentinde yapılmış ve ilk dünya şampiyonu ünvanını Arjantin almıştır. 1953 yılında Bayanlar Dünya Şampiyonası, 1976 yılında ise bayanlar olimpiyat oyunlarına basketbol dalında katılmışlardır.